دل ما باید با یاد موانع باید به شور و شعف آید. مسیر لقاء الله رفتنی نیست بلکه کشیدنی و بردنی است. در دفاع مقدس یک شهرک خاصی ایجاد شده بود و با موانع رشد می جنگیدند تا می توانستند طبق گفته ی عارف کامل حضرت امام (رحمة الله علیه) راه صد ساله را یک شبه طی کنند.
برداشتن اولین نامه که با اهمیت ترین مانع است، رفع جهل است.
یک عادت شومی که عده ای دچار آن هستند، جهل گرایی و علم گریزی است. این بحث در نامه ی ۳۱ نهج البلاغه مطرح است و از جمله امتیازات استثنایی این نامه عبارتند از اینکه این نامه به جوانان است و همچنین این نامه به صورت مکتوب از جانب امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب نوشته شده است. یکی دیگر از امتیازات استثنایی این نامه زمان نوشتن این نامه است که بعد از جنگ صفین و حوادث آن زمان نوشته شده است.
حضرت طی آن نامه سعی دارند که یک فرهنگ و عادت و بدی رایجی را از بین ببرند. عادتی که با آن فرد فکر می کند که همه چیز را می داند و وقتی خیال می کند که کسی حرفی می زند که او نمی داند نسبت به او بی ادبی می کند و آن را قبول نمی کند.
لئَلَّا تعُدَّ نفسَك عالِماً: شایسته نیست که خودت را عالم بدانی. کسی که خودش را نادان بداند به دانایی ها احترام می گذارد و به دنبال کسب دانایی می رود.
لأنَّ العالم مَن عرَف أنَّ ما يَعْلَمُ فِيما لا يَعْلَمُ قَلِيلٌ: عالم کسی است که بداند که آنچه که نمی داند خیلی بیشتر از آنچه است که می داند.
تفاوت علم و معرفت عبارت است از، علم اگر به حقیقت در دل فرد بنشیند به معرفت تبدیل می گردد.
فَعَدَّ نفسَه بذلِك جاهِلًا، وازْدادَ بما عرَف من ذلِك في طلب العِلم اجتهاداً، فما يَزالُ للْعِلم طالِباً: فرد باید خود را جاهل بداند تا طالب علم گردد.
وفيه راغبِاً، ولَه مسْتَفِيداً، ولأهلِه خاشِعاً، ولرأيه مُتَّهِماً: به کسب علم راغب بوده است و برای اهل علم خشوع و خضوع داشته است.
وللصَّمْتِ لازِماً، وللخطأ جاحِداً: فرد عالم به سکوت زینت داده شده است و برای خطاهایی جد و جهد دارد و تلاش می کند که خطاهایش را پیدا کند.
ومنه مُسْتَحِيياً، وإنْ وَرَدَ عليْه مالا يعرِفُ لم يُنْكِر ذلِك، لِما قَرَّر به نفسَه من الجِهالة: وقتی چیزی را نمی داند معترف به آن است و آنچه را نمی داند منکر دانایی دیگران نمی گردد.
پس از اینکه صفات عالم را بیان می فرماید ویژگی های فرد جاهل را می فرماید:
وإنَّ الجاهل مَن عَدَّ نفسَه لِما جهِل من معرفة العلم عالِماً: جاهل کسی است که خود را عالم می داند.
وبرأيِه مكْتَفِياً: به رأی و نظر خود اکتفا می کند.
فما يَزالُ للعلماء معانِداً، وعليْهم زارِياً: با علما دشمنی می کند.
ولِمَن خالَفه مُخَطِّئاً: همه ی مخالف ها خود را تخطئه می کند.
ولِما لا يعرِفُ مِنَ الأُمورِ مُضَلِّلًا، فإذا ورَدَ عليْه من الأمر، مالا يعْرِفُه أنْكَرَه وكَذَّبَ به: هر چه را که نمی داند یا انکار می کند و یا اینکه آن را تکذیب می کند.
، وقال بجَهالَته: ما أعرِف هذا، وما أراهُ كان، وما أظُنُّ أنْ يكون، وأنَّى كان ولا أعرِف ذلِك، لِثِقَتِه برأيِه، وقِلَّةِ معْرِفَتهِ بجَهالَتهِ، فَما يَنْفَكُّ ممَّا يرى فِيما يَلْتَبِسُ علَيْه برأيه، ممَّا لا يَعرِفُ للجَهلِ مُسْتفيداً ولِلحقِّ مُنْكِراً، وفي اللَّجاجَة متجرِّئاً، وعن طلب العلم مسْتَكْبِراً. (مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج۹، ص: ۱۸)
مهم نیست که چه مقدار می دانیم و یا چه مقدار نمی دانیم، مهم تر از علم داشتن این است که روحیه ی طالب علم داشته باشیم و روحیه ی خود عالم پندار نداشته باشیم. فرهنگ جهل را از خود بزداییم.