جِدُّوا وَ اجْتَهِدُوا وَ إِنْ لَمْ تَعْمَلُوا فَلَا تَعْصُوا فَإِنَّ مَنْ يَبْنِي وَ لَا يَهْدِمُ يَرْتَفِعُ بِنَاؤُهُ وَ إِنْ كَانَ يَسِيراً وَ إِنَّ مَنْ يَبْنِي وَ يَهْدِمُ يُوشِكُ أَنْ لَا يَرْتَفِعَ بِنَاؤُهُ. (بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏۶۷، ص: ۲۸۶)

کسی که کم می سازد ولی خراب نمی کند هرچند که کم بسازد در نهایت یک روزی ساختمان درست می شود. در دین ما بین کار خوب انجام دادن و یا کار بدن ترک کردن، اولویت با کار بد ترک کردن است. اجْتِنَابُ السَّيِّئَاتِ أَوْلَى مِنِ اكْتِسَابِ الْحَسَنَات‏ (غرر الحكم و درر الكلم، ص: ۱۹۴) چرا ترک گناه مهم تر است؟ بی خود نیست که از پرفضیلت ترین اعمال در ماه مبارک رمضان از رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) دوری از محارم خداوند است. أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِي هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ‏ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ (عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج‏۱، ص: ۲۹۷)

مهم ترین اقداماتی که باید انجام دهیم امورات سلبی است یعنی عمده رفع حجاب است. موانع رشد مصالح و مواد نمی خواهد چون در وجود ما همه چیز فراهم است ولی باید از عوامل تخریب کننده پرهیز کرد.

تأکید بیشتر بر ترک گناه موجب می شود که چهره ی دین خیلی جذاب نباشد. و حتی برخی مسخره می کنند و می گویند رساله ی عملیه یعنی هر چه دلتان می خواهد از شما سلب می کنند. اما تحلیل این تأکید چهره ی دین را بسیار جذاب می کند. یعنی دین می گوید همه ی معارف در وجود انسان هست.

خیلی احمقانه است که پدیده ی ترک معصیت و دشمن درونی خود را تا قبل از هفت سال به او آموزش ندهیم. خیلی از مذهبی ها این اشتباه را می کنند و دیر دشمن شناسی را به او آموزش می دهند و با مواجه شدن یک ضربه از سوی دیگران وجود او از هم می پاشد چون در کودکی او آماده نشده است. در کودکی بدن او را با میکروب آشنا نمی کنند. بچه فطرتاً جنگ و دعوا و دیگیری را می پسندد و قبل از ورود به مدرسه کلی دعوا و مرافع با هم دارند و به دنبال درگیری هستند و خانواده ها باید درگیری درست را به او بیاموزند. ولی برخی از خانواده ها می خواهند فرزندان را با دروغ تربیت کنند و اسلام رحمانی !!! را توسعه دهند. کسانی که به معصیت هایی که به سمتشان اهمیت نمی دهند، خودشان را با دروغ بزرگ کرده اند. لذا اولین مسئله باید موانع رشد باشد. ترک معصیت باید در چشم ما بزرگ جلوه کند.

البته باید دانست که بیشتر نگاه ما به قله باشد و عاشق رسیدن به قله های مرتفع باشد و عشق رسیدن به خدا دل را ببرد ولی عاشق خدا بودن با نگران بودن از موانع مانعت الجمع نیست. «فَأَيْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ» (بقره، ۱۱۵) خدا در همین نزدیکی هاست و او می خواهد ما را در آغوش بگیرد و ما هم می خواهیم او را در آغوش بگیریم. باید عاشق خدا باشیم ولی باید بدانیم که در چه میدانی با او عشق بازی می کنیم. نه اینکه پیش خودمان خیال بافی کنیم و از دشمنانی که با نیزه های آماده که می خواهند تا دسته در سینه ی ما فرو کنند غافل گردیم. نباید از مسیر خیال راحتی داشته باشیم و دشمن را مد نظر قرار ندهیم. و الّا تا حدی ما را می زنند که لَت و پارمان می کنند! این به زمانی می گردد که ما را می زدند داغون می کردند بی خیال بودیم.

محیط ما احاطه شده با ولی الله اعظم است و شیطان زور او به هم آوردی با امام زمان نمی رسد. ولی قدم از قدم بخواهیم برداریم میخ و سیخ و تیغ به سمت انسان نواخته می گردد و باید مواظب بود و هوشیارانه حرکت کرد. باید از مسیر لذت ببریم و به شوق خدا در مسیر حرکت کنیم ولی باید دانست که مسیر پر است از خار مغیلان و باید آن موانع را از میان برداریم. خطر موانع تا حدی بالا است که اثر برخی از گناهان از بین نمی رود.

پس هم باید نکات مثبت را در نظر داشته باشیم که ولی الله هوادار ما در مسیر هستند و هم نگاه منفی داشته باشیم که موانع رشد بسیار هستند.

موانع رشد

جهل

همان گونه که دیشب بیان شد یکی از موانع رشد، جهل است. تا حدی جهل اهمیت دارد که می تواند موجب کفر گردد. مَا كَفَرَ الْكَافِرُ حَتَّى جَهِلَ (غرر الحكم و درر الكلم، ص: ۶۸۸)

آداب کسب علم:

موانع علم آموزی را باید کنار بگذاریم از جمله موانع علم آموزی حیا کردن است یعنی رویشان نمی شود که سؤالی بکنند.

برای برخی از سؤالات باید به قدری گریه کنیم تا پاسخشان به ما افاضه شود. دادن پاسخ از جانب خدا به بنده پیچیدگی هایی دارد. مانند جست و جو کردن در اینترنت نیست بلکه طلب و تمنا می خواهد تا به پاسخ برسیم.

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أُفٍ‏ لِلرَّجُلِ‏ الْمُسْلِمِ أَنْ لَا يُفَرِّغَ نَفْسَهُ فِي الْأُسْبُوعِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ لِأَمْرِ دِينِهِ فَيَسْأَلَ عَنْه‏ (الخصال، ج‏۲، ص: ۳۹۳)

لَنْ يَحُوزَ الْعِلْمَ إِلَّا مَنْ يُطِيلُ‏ دَرْسَهُ‏. (عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص: ۴۰۷)

يَا أَحْمَدُ إِنَّ عَيْبَ أَهْلِ الدُّنْيَا كَثِيرٌ فِيهِمُ الْجَهْلُ‏ وَ الْحُمْقُ لَا يَتَوَاضَعُونَ‏ لِمَنْ يَتَعَلَّمُونَ مِنْهُ وَ هُمْ عِنْدَ أَنْفُسِهِمْ عُقَلَاءُ وَ عِنْدَ الْعَارِفِينَ حُمَقَاء (إرشاد القلوب إلى الصواب (للديلمي)، ج‏۱، ص: ۲۰۱)

بیشتر مردم جاهل هستند و اهل تواضع به اساتید خود نیستند در حالی که خودشان را از اهل دانش می دانند.

راه بر طرف کردن جهل طبق گفته ی آیت الله بهجت این است که عمل کردن به داراری هایی علمی که داریم و از در و دیوار نادانی های ما به ما داده می شود.