رابطه با که معرفت خدا تابع معرفت به ولایت حجت خداست شدت علم و معرفت به حضرت حجّت موجب شدت عشق و اطاعت و سیر در مراتب یقین و فناست کمالاتی از حقایق مقام امام هست که گفتنی نیست و تحت لفظ و مقال نمیگنجد. لذا تمام کمالات امام و حقایقش در قرآن و احادیث گفته نشده، بلکه آنچه گفتنی بوده گفته شده، که آن گفته شده ها را هم اوحدی از مؤمنان ممتحن به ایمان میفهمند و درک مصداقی آن را می یابند. طاعتِ خدا با طاعتِ حجّت خدا محقق میشود. )، و طاعتِ امام هم تابع میزانِ علم و معرفت به امام است (). امام حسین بیرون آمد بسوی اصحابش، و به ایشان فرمود: «»، «ای مردم! بدرستی که خداوند عزّوجلّ، خلق خود را نیافریده مگر برای آنکه به او معرفت و شناخت پیدا کنند، پس وقتی که او را معرفت بیابند، به میزان معرفتشان در مقام بندگی و عبودیّت او برمی‌آیند؛ و به واسطه عبادت و بندگی او از عبادت و بندگی غیر او بی نیاز می‌گردند»، سپس مردی از اصحابش برخواست و پرسید: «یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی فَمَا مَعْرِفَةُ اللَّهِ ؟»، ای فرزند رسول خدا، پدرومادرم به فدایت، اینکه فرمودی، معرفتِ خدا چیست؟ ؛ امام حسین (علیه السلام) در پاسخ فرمود: «»، «».
بیان امام حسین (علیه السلام) نشان میدهد که معرفت به توحید الوهی، از طریق معرفت به توحید ولایی در نظام امامت و ولایت محقق میشود. اگر انسان ها نسبتشان با امام، نسبتِ طاعتِ محض و شأن و فعلِ امام بشوند، بمانند نسبتی که بدن با روحِ الهی دارد، در این طریق انسانها به منزله‌ی بدن برای روحِ امام میشوند و تولّی به «روحِ امام» می یابند و با وجوب طاعت در برابر امام به تبعیت کامل و تسلیم محض در برابر امام میرسند و مراتب فنا در ولایت الهی را طی مینمایند. طاعت و عبادتِ خدا، با اطاعت از حجّت خدا محقق میشود، و اطاعت از حجّت هم تابع میزانِ معرفت به مقام امام محقق میشود. در بیان حدیث مذکور، معرفتِ خدا تابع معرفت به حجّت خدا بیان شده است، در یافتنِ «معرفتِ تفصیلی»به حقایق توحیدی، و در دعای «اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی نَفْسَک» معرفتِ رسول و معرفت حجّتِ خدا تابع معرفتِ خداوند بیان شده )اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی نَفْسَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی نَفْسَکَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِیَّکَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی رَسُولَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی رَسُولَکَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَکَ(، که با یافتنِ «معرفتِ اجمالی» به توحید و اقرار به ربوبیّتِ خدا در هستی، از آن شناخت اجمالی راهنما به شناخت رسول و تبعیّت از وی می شود، و از شناخت خدا و رسولش به شناخت حجّت الهی و تبعیت از وی راه می نماید. اما بعد از آن، به میزانِ معرفت و شناختِ با مراتب یقین نسبت به رسول و حجّت خداوند و تحقق مراتب فنا در تبعیّت از ایشان، بواسطه ی معرفتِ حجّت خدا به معرفتِ تفصیلیِ بالاتر نسبت به خداوند سبحان راه می یابد. شدت علم و معرفت به امام، موجب یافتن شدّت عشق و محبّت به امام میشود، و شدّت عشق و محبت، موجب تسهیل اطاعت و سرعت در سیر با معرفت به امام میشود، و عبور از موانع و اصطکاک های مسیر را آسان میکند، و انسان را با مراتب اطاعت و محبت و عشق به امام به مراتب یقین و فنای در ولایت الهی میرساند. انسان با مراتبِ علم و معرفت و یقین به حقیقتِ امامت، به مراتب قرب و اطاعت و تسلیمِ محض و فنا در برابر ولایت الهی در امام میرسد. علم در زمانِ ظهور، با شدّت میزانِ علم و معرفت به حقیقتِ امامت، عظمتی نامتناهی می یابد، که این معرفت به امام در دورانِ غیبت هم قابل تحقق است، و میتوان با یافتنِ حقایقِ معرفت به امام و رسیدن به مراتب یقین و تسلیم در برابر او، به مراتب معیّت و همراهی با امام در سخت ترین صحنه‌ی اطاعت در قتال و جهاد و شهادت نائل شد.
میزانِ «»، انسان را به «» در برابر امام میرساند، که هرکس معرفت به امام بیابد، «هُوَ مَعَ الْقَائِمِ فِی فُسْطَاطِهِ» همراهِ قائم است در خیمه گاهش در کارزار (در مرتبه ای از معیّت و مرتبه ای از معرفت در علم الیقین)، و بلکه بالاتر «کَمَنْ قَاتَلَ مَعَهُ» همراه قائم است در متنِ قتال و کارزار جهاد با دشمنان در هنگامه‌ی فتنه های سخت دوران قیام زمانه‌ی ظهور (در مرتبه ای بالاتر از معیّت و فنا و مرتبه ای بالاتر از معرفت در عین الیقین)، و بلکه در بالاترین مرتبه «کَمَنِ اسْتُشْهِدَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ )صل الله علیه و آله(» همراه قائم است با فنای محضی که در مقام شهادت در رکاب رسول خدا )صل الله علیه و آله( به آن نائل میشود (در بالاترین مرتبه معیّت و بالاترین مرتبه معرفت به حق الیقین). کسی که به سیر در این مراتب معیّت و معرفت به امام برسد به بیان امام صادق )علیه السلام( «تقدّم یا تأخّر امر ظهور برایش ضرر و محرومیّتی ایجاد نمی نماید (چرا که غرض از ظهور رسیدن به همین مراتب معرفت به مقام امام است)» چنانکه در ضمن بیان این مراتب میفرمایند: «مَنْ مَاتَ وَ لَیْسَ فِی رَقَبَتِهِ بَیْعَةٌ لِإِمَامٍ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً ، وَ لَا یُعْذَرُ النَّاسُ حَتَّى یَعْرِفُوا إِمَامَهُمْ ، «فَمَنْ مَاتَ وَ هُوَ عَارِفٌ بِالْإِمَامَةِ لَمْ یَضُرَّهُ تَقَدَّمَ هَذَا الْأَمْرُ أَوْ تَأَخَّرَ» وَ کَانَ کَمَنْ هُوَ مَعَ الْقَائِمِ فِی فُسْطَاطِهِ» قَالَ ثُمَّ مَکَثَ هُنَیْئَةً ثُمَّ قَالَ «لَا بَلْ کَمَنْ قَاتَلَ مَعَهُ ثُمَّ قَالَ لَا بَلْ وَ اللَّهِ کَمَنِ اسْتُشْهِدَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ)صل الله علیه و آله(» (بحار الأنوار ، ج27، ص126 حدیث 116(.صبر و استقامت در راه خدا هم تابع میزان معرفت به حجّت خدا و مقامِ ولایتِ اوست، فلذا مؤمنینِ با معرفت بالا به امام زمان در دوران غیبت و ظهور، با عظمتِ مراتب معرفت و یقینی که نسبت به مقام ولایت دارند، عظمتِ در میزانِ صبر و استقامت هم میابند، چنانکه رسول خدا (صل الله علیه و آله) به صحابه شان میفرمایند هر یک از آن مؤمنین (در دوران غیبت و ظهور( توان و معرفت و صبرشان معادل پنجاه برابرصبر و معرفتِ شما صحابه ی من است (هرچند شما صحنه های سخت بدر و احد و حنین را داشته اید)، و اگر آنچه بر آن اصحاب امام زمان )علیه السلام( حمل شده و تحمّلش را یافته اند، بر شما حمل میشد شما صبر و تحمّل آنها را نمیداشتید: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صل الله علیه و آله) : سَیَأْتِی قَوْمٌ مِنْ بَعْدِکُمْ الرَّجُلُ الْوَاحِدُ مِنْهُمْ لَهُ أَجْرُ خَمْسِینَ مِنْکُمْ ». قَالُوا : یَا رَسُولَ اللَّهِ نَحْنُ کُنَّا مَعَکَ بِبَدْرٍ وَ أُحُدٍ وَ حُنَیْنٍ وَ نَزَلَ فِینَا الْقُرْآنُ!! ، فَقَالَ» : إِنَّکُمْ لَوْ تَحَمَّلُوا لِمَا حُمِّلُوا لَمْ تَصْبِرُوا صَبْرَهُم» (بحار الأنوار ، ج52، ص130 حدیث 26(.